Τι είναι η συναισθηματική υπερφαγία

Η συναισθηματική υπερφαγία(emotional overeating), μία από τις βασικές αιτίες της παχυσαρκίας, είναι η εθιστική, υπερβολική κατανάλωση φαγητού, είτε σε μεμονωμένα υπερφαγικά επεισόδια, όπου το άτομο καταναλώνει εκτός ελέγχου τεράστιες ποσότητες τροφής σε διάστημα 1-2 ωρών, είτε καταναλώνει τροφή κατά τη διάρκεια της ημέρας πολύ συχνά.
Τα άτομα που πάσχουν, συχνά καταναλώνουν ασυνήθιστα μεγάλες ποσότητες φαγητού. Όλοι σε κάποια φάση της ζωής μας μπορεί να βρεθούμε σε μια τέτοια κατάσταση είτε λόγω συναισθηματικής φόρτισης είτε σε στιγμές εορτών ή διακοπών. Για ορισμένους η υπερφαγία ξεπερνά τα όρια οδηγώντας τους σε συχνά επεισόδια που συνήθως γίνονται κρυφά. Οι πάσχοντες από συναισθηματική υπερφαγία νιώθουν ενοχές και ντροπή αλλά παράλληλα αδυναμία να σταματήσουν το επεισόδιο.

Αν και η συναισθηματική υπερφαγία θεωρείται από αρκετούς η πιο κοινή διαταραχή πρόσληψης τροφής, εντούτοις δεν αποτελεί ακόμα ξεχωριστή διαγνωστική κατηγορία.
Τα συναισθηματικά και συμπεριφορικά συμπτώματα της, περιλαμβάνουν ανάμεσα σε άλλα και την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού ακόμα κι αν το άτομο έχει χορτάσει. Κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων το άτομο τρώει γρήγορα και νιώθει εκτός ελέγχου πολλές φορές ακόμα κι αν δεν νιώθει πεινασμένο. Τα άτομα που έχουν συχνά επεισόδια συναισθηματικής υπερφαγίας μπορεί να έχουν επίσης συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους.

Δεν είναι παράξενο η συναισθηματική υπερφαγία να εμφανίζεται σε άτομα που συχνά κάνουν αυστηρές δίαιτες χωρίς όμως να έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Τα συναισθήματα που ακολουθούν κάποιο επεισόδιο υπερφαγίας είναι η θλίψη, οι ενοχές και η απέχθεια σχετικά με τον εαυτό αλλά και τον τρόπο σίτισης.
Μετά από ένα επεισόδιο υπερφαγίας τα άτομα μπορεί να προσπαθήσουν να κάνουν δίαιτα ή να τραφούν φυσιολογικά. Όμως ο περιορισμός αυτός οδηγεί σε περισσότερα επεισόδια με αποτέλεσμα να μπαίνουν σε έναν φαύλο κύκλο. Τα επεισόδια υπερφαγίας μπορεί να εμφανιστούν όχι μόνο σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα αλλά και σε εκείνα που το βάρος τους είναι κοντά στο φυσιολογικό.
Τα αίτια της συναισθηματικής υπερφαγίας δεν είναι απολύτως γνωστά αλλά ευθύνεται συνδυασμός παραγόντων.

Στους βιολογικούς-γενετικούς παράγοντες περιλαμβάνονται κάποια πιθανά γονίδια που μπορεί να προδιαθέτουν ένα άτομο να αναπτύξει μια διαταραχή πρόσληψης τροφής. Επίσης αν υπάρχει αλλαγή της ισορροπίας σε κάποιες χημικές ουσίες στο εγκέφαλο μπορεί να οδηγήσει σε μια συμπεριφορά ανάλογη της διαταραχής.
Στους ψυχολογικούς και συναισθηματικούς παράγοντες συμπεριλαμβάνεται η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η δυσκολία αποτελεσματικής επίλυσης προβλημάτων όπως επίσης και στον έλεγχο των παρορμητικών συμπεριφορών, της διάθεσης και του θυμού.
Οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο σε σύγκριση με τους άντρες να αναπτύξουν συναισθηματική υπερφαγία όπως επίσης, η διαταραχή είναι πιο κοινή στα τέλη της εφηβείας και τις αρχές της ενήλικης ζωής. Οικογενειακό ιστορικό συναισθηματικής υπερφαγίας σε πρώτου βαθμού συγγενείς αυξάνουν τον κίνδυνο για ανάπτυξη της διαταραχής. Τα άτομα με συναισθηματική υπερφαγία έχουν συνήθως πλούσιο ιστορικό όσον αφορά προηγούμενες επιτυχημένες και μη προσπάθειες απώλειας βάρους κυρίως κατά τη διάρκεια της παιδικής αλλά και της εφηβικής ηλικίας. Οι δίαιτες και κυρίως οι αυστηρές, ενεργοποιούν τα επεισόδια υπερφαγίας.

Κάποιες συμπεριφορές και συναισθηματικά προβλήματα είναι πιο κοινά στη συναισθηματική υπερφαγία. Μαζί με τη βουλιμία, μπορεί να εμφανίζονται χαρακτηριστικά παρορμητικότητας και να υπάρχει μια έλλειψη ελέγχου της συμπεριφοράς. Μπορεί στα άτομα που εμφανίζουν ανάλογα συμπτώματα να υπάρχει ιστορικό κατάθλιψης ή κατάχρησης ουσιών. Τα άτομα με συναισθηματική υπερφαγία έχουν δυσκολία να διαχειριστούν στρεσσογόνες καταστάσεις, όπως ο θυμός, η θλίψη, η ανησυχία και η ανία.
Τα άτομα με συναισθηματική υπερφαγία δεν «ευχαριστιούνται» το γεγονός ότι τρώνε σε υπερβολικό βαθμό. Οι συνέπειες της, είτε ψυχολογικές είτε στην υγεία μπορεί επίσης να επιτείνουν το πρόβλημα και να μειώσουν την ποιότητα ζωής.
Κάποιες από αυτές μπορεί να αναπτυχθούν αν τα άτομα είναι υπέρβαρα λόγω των συχνών επεισοδίων. Άλλες συνέπειες μπορεί να εμφανιστούν λόγω της ασυνέπειας της διατροφής και της εναλλαγής μεταξύ επεισοδίων και στέρησης. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια των επεισοδίων τα άτομα καταναλώνουν τροφές με υψηλό θερμιδικό περιεχόμενο και πλούσιες σε λίπος ενώ είναι φτωχές σε πρωτεΐνες.

Οι συνέπειες περιλαμβάνουν την κατάθλιψη, τον αυτοκτονικό ιδεασμό, την αυπνία και την παχυσαρκία. Τα άτομα με συναισθηματική υπερφαγία μπορεί να εμφανίζουν υψηλή πίεση, διαβήτη τύπου 2, υψηλή χοληστερόλη, καρδιαγγειακά προβλήματα, μυϊκούς πόνους και στις κλειδώσεις και ημικρανίες.
Οι στόχοι της θεραπείας είναι να μειωθούν τα επεισόδια, να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και η υγεία των ατόμων αλλά και σε πολλές περιπτώσεις να μειωθεί το βάρος. Επειδή η υπερφαγία συνοδεύεται με ντροπή και χαμηλή αυτοεκτίμηση, αποστροφή και άλλα αρνητικά συναισθήματα η θεραπεία πρέπει να λαμβάνει υπόψη και ψυχολογικούς παράγοντες.
Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να εντοπίσει και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που ενεργοποιούν τα επεισόδια όπως η αρνητική εικόνα του εαυτού και η καταθλιπτική διάθεση.  Συμβάλλει επίσης στον καλύτερο έλεγχο της συμπεριφοράς και των συνηθειών διατροφής. Τεχνικές χαλάρωσης και άλλες συμπεριφορικές τεχνικές συμβάλλουν στη μείωση του άγχους.
Όπως και στις υπόλοιπες διαταραχές πρόσληψης τροφής έτσι και στη συναισθηματική υπερφαγία δεν υπάρχει ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή.