Λυκοπένιο, το διατροφικό «υπερόπλο» που κρύβεται στη ντομάτα

 

Η συστηματική καλλιέργεια της ντομάτας έγινε για πρώτη φορά στην Κεντρική και Νότια Αµερική.

Στην Ευρώπη εμφανίστηκε το 1544 και οι Ιταλοί της έδωσαν το όνομα “χρυσό μήλο” (pomο d’oro), για το κίτρινο ή το πορτοκαλί χρώμα που είχε τότε η ώριµη ντοµάτα.

Στη χώρα μας ήρθε και άρχισε να καλλιεργείται το 1818, όπως και η πατάτα, αλλά στην αρχή οι καρποί της εθεωρούντο δηλητηριώδεις και τοξικοί.

θρεπτική-Διατροφική αξία

Η ντομάτα έχει όξινη και ελαφρώς καυστική γεύση και παρουσιάζει αρκετά μεγάλη θρεπτική αξία.

Είναι ευεργετική για την ανθρώπινη υγεία λόγω της περιεκτικότητας της σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.

Το καθημερινό µας διαιτολόγιο, πρέπει να περιέχει ντομάτα και γενικότερα λαχανικά (ωμά ή βρασμένα) δύο φορές την ημέρα, σύμφωνα με τη σύσταση του παγκόσμιου οργανισμού υγείας, που αναφέρεται στην κατανάλωση τουλάχιστον πέντε μερίδων φρούτων – λαχανικών.

Σημαίνουσας αξίας είναι η περιεκτικότητα της ντομάτας σε πολυφαινόλες και ιδιαίτερα σε φλαβόνες και φλαβανόνες.

Επίσης περιέχει σε υψηλές ποσότητες την αντιοξειδωτική ουσία λυκοπένιο, η οποία εμφανίζει ισχυρότατη αντιοξειδωτική δράση (ισχυρότερη από τη β-καροτίνη) και προφυλάσσει τον οργανισμό από καταστροφές που προκαλούν οι τοξικές ελεύθερες ρίζες.

Λυκοπένιο

Οι ελεύθερες ρίζες σχηματίζονται όταν τα ζεύγη των ηλεκτρονίων που περιβάλλουν τον πυρήνα του κυττάρου διαταράσσονται και αναζητούν ηλεκτρόνια από άλλες ενώσεις.

Προκαλώντας έτσι ηλεκτρική αστάθεια στο μόριο τους και ευρεία απορύθμιση των ηλεκτρικών δυναμικών, που οδηγεί στην καταστροφή των κυτταρικών µεµβρανών.

Από το σύνολο των καροτινοειδών, το λυκοπένιο είναι αποτελεσματικότερο στην
εξουδετέρωση της καταστρεπτικής μονήρους ελεύθερης ρίζας οξυγόνου.

Είναι η φυτοχηµική ουσία που προσδίδει το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα στις ντομάτες.

Μικρές ποσότητες λυκοπένιου βρίσκονται επίσης στο καρπούζι, στις φράουλες, το πεπόνι και στο γκρέιπφρουτ.

Καλύτερη πηγή λυκοπενίου είναι οι ντομάτες και ειδικότερα ο ντοµατοχυµός και η τριµµένη ντοµάτα με τη μορφή πολτού ή πουρέ ντοµάτας.

Αρκετές είναι οι έρευνες που δείχνουν ότι μερικά από τα οφέλη που αποδόθηκαν στη β-καροτίνη, απορρέουν στην πραγματικότητα από το λυκοπένιο.

Λυκοπένιο και διάφορες παθήσεις

Καρκίνος:

Οι πρώτες αναφορές σύμφωνα µε τις οποίες το λυκοπένιο συμβάλει στην πρόληψη του καρκίνου του προστάτη εμφανίστηκαν το 1995.

Έδειξαν ότι οι άνδρες που τρώνε τουλάχιστον δέκα μερίδες τροφών µε βάση τη ντομάτα εβδομαδιαίως, έχουν 45% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη.

Ακόμα και στην περίπτωση που τελικά αναπτύσσεται καρκίνος του προστάτη, η θεραπεία µε λυκοπένιο είναι δυνατόν να μειώσει το μέγεθος των όγκων και να κάνει τον καρκίνο λιγότερο επιθετικό.

Το συµπέρασµα αυτό επιβεβαιώθηκε και από επιδημιολογικές έρευνες που έδειξαν αυξημένη συσχέτιση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων λυκοπένιου στον ορό, µε τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του προστάτη.

Η ισχυρή ανασταλτική επίδραση του λυκοπένιου στην ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων, επιβεβαιώνεται όλο και περισσότερο από νέες μελέτες.

Βρέθηκε, ότι το λυκοπένιο παρεμποδίζει τη μετατροπή των μεταλλαξιογόνων συστατικών των τροφίμων σε ετεροκυκλικές αμίνες και ταυτόχρονα εμφανίζει ισχυρά αντιοξειδωτικά χαρακτηριστικά.

Εκτός από τον καρκίνο του προστάτη το λυκοπένιο έχει αποδειχθεί ότι βοηθά στην πρόληψη και άλλων μορφών καρκίνου, όπως του πνεύμονα, του στομάχου, του πρωκτού και του μαστού.

Μάλιστα, η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας λυκοπένιου φαίνεται ότι μειώνει το συνολικό κίνδυνο καρκίνου κατά περίπου 40%.

Στον αντίποδα, χαμηλά επίπεδα λυκοπένιου σχετίζονται µε αυξημένο κίνδυνο καρκινογένεσης.

Για παράδειγμα, οι καπνιστές έχουν χαμηλά επίπεδα λυκοπένιου, λόγω υψηλού οξειδωτικού στρες και ταυτόχρονα εμφανίζουν τετραπλάσιο κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του πνεύμονα.

Καρδιαγγειακές παθήσεις:

Προσφέρει επίσης προστασία κατά της οξείδωσης των LDL και προστατεύει τις αρτηρίες από το σχηµατισµό πλάκας.

Μια πρόσφατη Ευρωπαϊκή μελέτη συνέκρινε τα επίπεδα του λυκοπενίου ανδρών που είχαν μόλις υποστεί την πρώτη τους καρδιακή προσβολή, µε αυτά υγιών εθελοντών.

Οι άνδρες που είχαν υψηλότερα επίπεδα λυκοπένιου είχαν μισές πιθανότητες να υποστούν έµφραγµα σε σχέση µε όσους είχαν χαμηλότερα.

Γαστρίτιδα:

Πρόσφατα έγινε λόγος για την προστατευτική επίδραση του λυκοπένιου στην οξεία γαστρίτιδα, σε πειραματόζωα, όταν χορηγείται σε ημερήσια δόση 0.2 mg/kg βάρους.

Θα πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι σε υψηλότερες ή χαμηλότερες δόσεις μειώνονται σημαντικά οι γαστροπροστατευτικές ιδιότητες του.

Ισχυρό ανοσοποιητικό σύστηµα με λυκοπένιο

Έρευνες για το λυκοπένιο δείχνουν ότι ασκεί θετική επίδραση και στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Σε µια μελέτη, όσες γυναίκες έτρωγαν τοματοπολτό καθημερινά, για είκοσι µία ηµέρες, είχαν υψηλότερα επίπεδα λυκοπένιου στο αίµα, από αυτές που ακολουθούσαν δίαιτα χωρίς ντοµάτες.

Τα λευκά αιµοσφαίρια αυτών που έτρωγαν ντοµάτες ήταν πολύ ανθεκτικότερα στις οξειδωτικές βλάβες — κατά 33 έως 42%.

Το λυκοπένιο στη ντοµάτα και τα προϊόντα της

Το προσλαµβανόµενο μέσω της τροφής λυκοπένιο είναι περισσότερο πολύτιμο αν έχει υποστεί επεξεργασία.

Πρόσφατη μελέτη για τη σταθερότητα και τη βιοδιαθεσιμότητα του λυκοπένιου, έδειξε ότι παρέμειναν αμετάβλητες κατά την κατεργασία της ντομάτας, για την παρασκευή χυμού ή πολτού, αλλά και κατά την αποθήκευση τουλάχιστον για 12 µήνες, σε θερμοκρασία περιβάλλοντος.

Ο χυμός της σε μαγειρικές θερμοκρασίες, παρουσία ελαιολάδου, θεωρείται σηµαντικής διατροφικής αξίας, ενώ η ανθρώπινη υγεία ωφελείται περισσότερο όταν το λυκοπένιο προέρχεται από διαιτητικές πηγές, οπότε απορροφάται ευκολότερα.

Μαγειρεµένες ντοµάτες µε ελαιόλαδο, «βόμβα» λυκοπενίου.

Σύμφωνα με τον Αµερικανικό Οργανισµό Υγείας σημειώνεται ότι τα στοιχεία τόσο από εργαστηριακά πειράµατα όσο και από επιδηµιολογικές έρευνες στην περιοχή της Μεσογείου, αποδεικνύουν το χαµηλότερο κίνδυνο που συνδέει τη διατροφή πλούσια σε λαχανικά, φρούτα και µαγειρεµένες ντοµάτες µε ελαιόλαδο, µε χρόνιες παθήσεις όπως η στεφανιαία νόσος και µορφές καρκίνου(µαστού, στοµάχου, ουροδόχου κύστεως – προστάτη, παχέως εντέρου, της στοµατικής κοιλότητας, του λάρυγγα και του οισοφάγου).

Τα λιπίδια ορού, καθώς και η οξείδωση των LDL, µειώνονται σηµαντικά, µετά την κατανάλωση παραγώγων ντοµάτας που περιέχουν λυκοπένιο.

Οι συστάσεις για τη βελτίωση της δηµόσιας υγείας, δεν θα µπορούσαν παρά να προτείνουν αυξηµένη κατανάλωση λαχανικών, φρούτων και ιδιαίτερα µαγειρεµένων ντοµατών µε ελαιόλαδο.

Το λυκοπένιο, όπως και η β-καροτίνη, απορροφάται καλύτερα σε συνδυασµό µε διατροφικό λίπος, π.χ. ελαιόλαδο, σε υψηλή θερµοκρασία, ώστε να απελευθερώνεται ευκολότερα από τη ντοµάτα.

Για το λόγο αυτό η καλύτερη πηγή λυκοπένιου είναι η µαγειρεµένη ντοµάτα και φυσικά η σάλτσα ντοµάτας µε ελαιόλαδο.

Ενώ είναι αυτονόητο ότι ο συνδυασµός των αντιοξειδωτικών ιδιοτήτων του λυκοπένιου και του ελαιολάδου, όπου από µόνο του αποτελεί µία εξαιρετικά σηµαντική τροφή για την ανθρώπινη υγεία, αποδίδει ένα πραγµατικό κοκτέιλ ευεξίας, αντιγήρανσης και µακροβιότητας.