Έχω έντονο στρες, μήπως αυτό με παχαίνει;

 

Τα τελευταία χρόνια πολλές φορές έχει διατυπωθεί το ερώτημα, εάν υπάρχει σχέση ανάμεσα στο έντονο στρες, την παχυσαρκία και τη διατροφή.

Στις μέρες μας υπάρχει έντονη ερευνητική δραστηριότητα για την απάντηση αυτού του ερωτήματος.

Πολλοί άνθρωποι, ακόμα και όταν δεν πεινούν, αυξάνουν τη διατροφική τους πρόσληψη, όταν βρίσκονται κάτω από συνθήκες έντονου στρες.

Τροφές πλούσιες σε λίπος, όπως τα γλυκά, οι σοκολάτες, τα παγωτά, τα τσιπς κ.α. είναι κατά βάση οι επιλογές τους.

Η υπερβολική κατανάλωση τέτοιων τροφών όμως οδηγεί σε παχυσαρκία, κατάθλιψη και ακόμα περισσότερο στρες.

Ποια είναι όμως τα αίτια αυτού του φαινόμενου; Το μόνο που γνωρίζουμε όλοι μας είναι ότι η παχυσαρκία και το στρες αποτελούν μάστιγες της σύγχρονης εποχής.

Η συχνότητα με την οποία εμφανίζεται η παχυσαρκία λαμβάνει επιδημικές διαστάσεις σε παγκόσμια κλίμακα.

Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός της επικράτησης του καθιστικού τρόπου ζωής και του δυτικού μοντέλου διατροφής με τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και θερμίδες.

Με βάση το δείκτη μάζας σώματος το 40% των Ελλήνων (αντρών και γυναικών) είναι υπέρβαροι, ενώ το 20% των αντρών και το 52% των γυναικών, ηλικίας 30-60 χρονών, είναι παχύσαρκοι, δηλαδή ο δείκτης μάζας σώματος τους είναι πάνω από 30.

Τα προβλήματα που προκαλεί η παχυσαρκία αποτελούν σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας, ενώ οι οικονομικές απαιτήσεις της θεραπείας τους για την κοινωνία είναι τεράστιες.

Τα τελευταία χρόνια, καλά σχεδιασμένες μελέτες παγκοσμίως, έχουν δείξει ότι η παχυσαρκία αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κινδύνου για πολλές παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2.

Υπάρχουν δύο είδη παχυσαρκίας, η ανδρικού τύπου(μήλο) και η γυναικείου τύπου(αχλάδι).

Η ανδρικού τύπου ή κοιλιακή παχυσαρκία χαρακτηρίζεται από αυξημένο ενδοκοιλιακό λίπος, ενώ η γυναικείου τύπου ή περιφερική παχυσαρκία χαρακτηρίζεται από αυξημένο λίπος κυρίως στην περιοχή των γλουτών.

Η βασική διαφορά αυτών των δύο ειδών έγκειται στην κατανομή του σωματικού λίπους.

Το υπέρμετρο ενδοκοιλιακό λίπος είναι ένας σημαντικός και ανεξάρτητος από την ολική παχυσαρκία παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση υπερλιπιδαιμίας, υπέρτασης, καρδιαγγειακών νοσημάτων, εγκεφαλικού επεισοδίου και σακχαρώδους διαβήτη.

Ορισμένες μελέτες πρόσφατα έχουν αναδείξει έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση της παχυσαρκίας, κυρίως της κοιλιακής παχυσαρκίας, το στρες.

Όλοι γνωρίζουμε πως το έντονο στρες είναι βλαβερό για την υγεία. Το στρες είναι μια δυσάρεστη κατάσταση φόβου ή έντασης που προετοιμάζει τον οργανισμό για φυγή από οτιδήποτε τον «τρομάζει».

Όταν ο εγκέφαλος αντιληφθεί την παρουσία του στρες τότε στέλνει σήματα στα επινεφρίδια, τα οποία απελευθερώνουν μια σειρά ορμονών, όπως η κορτιζόλη.

Ενώ κατά τη διάρκεια ενός ισχυρού επεισοδίου στρες οι αυξημένες ορμόνες αλληλεπιδρούν με τους υποδοχείς του εγκεφάλου και σταματούν το σύστημα, στην περίπτωση του χρόνιου ή έντονου στρες, οι ορμόνες του στρες είναι διαρκώς αυξημένες και εκπέμπουν ακόμα περισσότερα σήματα προς τα επινεφρίδια.

Αυτό οδηγεί στην απελευθέρωση ακόμα περισσότερων ορμονών του στρες.

Η υπερδιέγερση του συστήματος καταλήγει σε ένα φαύλο κύκλο με όλες τις αρνητικές
συνέπειες του.

Αποτελέσματα αρκετών μελετών έχουν δείξει στενή σχέση ανάμεσα στο χρόνιο στρες, την παχυσαρκία και το ενδοκοιλιακό λίπος.

Μάλιστα σύμφωνα με ορισμένες επιδημιολογικές μελέτες, η κοιλιακή παχυσαρκία είναι σχετισμένη με έντονες ψυχολογικές καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, και με κοινωνικές δυσκολίες, όπως η ανεργία και το διαζύγιο μεταξύ των συζύγων.

Το φαινόμενο αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι η εκκρινόμενη λόγω του στρες κορτιζόλη τροφοδοτεί την εναπόθεση λίπους στην κοιλιά, αυξάνοντας το μέγεθος των λιποκυττάρων.
Παρόλα αυτά είναι παράδοξο το γεγονός ότι ενώ κάτω από συνθήκες στρες ο οργανισμός χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τις ενεργειακές του αποθήκες και θα έπρεπε να παρατηρείται απώλεια βάρους, αυτό δεν συμβαίνει.

Σειρά πρόσφατων μελετών έδειξαν ότι τα άτομα που είναι πιο ευάλωτα στο στρες έχουν μεγαλύτερη έκθεση στην κορτιζόλη.

Πιο αναλυτικά, βρέθηκε ότι τα παχύσαρκα άτομα είναι περισσότερο ευάλωτα στο χρόνιο στρες συγκριτικά με τα άτομα που διατηρούν φυσιολογικό βάρος.

Μία έρευνα του Πανεπιστήμιου της Καλιφόρνια των Η.Π.Α., έδειξε ότι το αυξημένο στρες μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη αποθήκευση ενδοκοιλιακού λίπους τόσο σε παχύσαρκες όσο και σε λεπτές γυναίκες.

Μελέτες που ακολούθησαν έδειξαν ότι πράγματι το στρες αυξάνει το ενδοκοιλιακό λίπος σε όλα τα άτομα ανεξάρτητα του βάρους τους.

Έτσι δεν είναι πλέον παράξενο το γεγονός να βλέπουμε άτομα με φυσιολογικό βάρος, τα οποία έχουν όμως αυξημένο λίπος στην περιοχή της κοιλιάς.

Αρκετοί επιστήμονες έχουν θέσει το ερώτημα της ύπαρξης σχέσης ανάμεσα στη διατροφή και την αυξημένη ευαισθησία των ατόμων στο στρες.

Το ερώτημα αυτό απαντήθηκε από πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια των Η.Π.Α. που έδειξε ότι υπάρχει άμεση σχέση της διατροφής με το στρες σε παχύσαρκα πειραματόζωα.

Αναλυτικότερα οι ερευνητές έδειξαν ότι η πρόσληψη υψηλής ποσότητας κορεσμένου λίπους, και όχι η παχυσαρκία, ευθύνεται για την αύξηση των επιπέδων της κορτιζόλης, η οποία κατ’ επέκταση αυξάνει την εναπόθεση ενδοκοιλιακού λίπους.

Με δεδομένο ότι το ενδοκοιλιακό λίπος είναι σημαντικός παράγοντας νοσηρότητας και θνησιμότητας, τα αποτελέσματα αυτά είναι εξαιρετικής σημασίας, αφού δίνουν διαφορετική ώθηση στις συμβουλές που δίνονται στον κόσμο για μείωση τόσο του κορεσμένου λίπους στη διατροφή όσο και για μείωση του καθημερινού στρες.

Ο γρήγορος τρόπος ζωής και οι σύγχρονες απαιτήσεις διαβίωσης κάνουν τη δεύτερη συμβουλή(μείωση του στρες) να φαίνεται ως ένας σχεδόν ακατόρθωτος στόχος.

Εάν λοιπόν το διατροφικό λίπος, και κυρίως το κορεσμένο, αυξάνει το στρες σε ήδη ευάλωτα άτομα, ο στόχος για μείωση του είναι εφικτός και μια τέτοια μείωση είναι ευεργετική για την υγεία γενικότερα.

Οι διατροφικές συστάσεις που δίνονται από τους οργανισμούς υγείας όσον αφορά το ολικό λίπος είναι οι θερμίδες του να μην ξεπερνούν το 30-35%, ενώ το κορεσμένο λίπος να μην ξεπερνά το 7%, των συνολικών θερμίδων.

Αν και η Ελληνική παραδοσιακή διατροφή(Μεσογειακή διατροφή) θεωρείται ιδανική για την υγεία, παρόλα αυτά οι Έλληνες ακολουθούμε διατροφή «δυτικού» τύπου που χαρακτηρίζεται από υψηλά ποσοστά λίπους.

Οι διατροφικές επιλογές μας καθρεφτίζονται από τα δραματικά αυξημένα επίπεδα παχυσαρκίας τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά.

Επιπρόσθετα, είναι γεγονός ότι μετά από οχτώ χρόνια δυσβάστακτης οικονομικής κρίσης, οι περισσότεροι Έλληνες δηλώνουν ότι ζουν κάτω από συνθήκες έντονου στρες.

Η πρόληψη και αντιμετώπιση και των δύο αυτών σημαντικών προβλημάτων βρίσκεται εν μέρη στις αρχές μιας σωστής και ισορροπημένης διατροφής οι οποίες είναι η ποικιλία, η ισορροπία, και το μέτρο.

Η ανάγκη για σωστή ενημέρωση και πρόληψη της παχυσαρκίας και του στρες είναι πλέον πιο σημαντική από ποτέ και αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για τη Δημόσια Υγεία.