Το αλκοόλ στη διατροφή μας, τι προσέχουμε.
Το αλκοόλ είναι μια χημική ουσία η οποία προκύπτει από τη ζύμωση υδατανθράκων που περιέχονται σε φυτικά προϊόντα(σταφύλια, κριθάρι). Είναι ένα μη απαραίτητο για τον οργανισμό μας θρεπτικό συστατικό και μας αποδίδει 7 θερμίδες ανά γραμμάριο(σχεδόν όσο και το λίπος). Τα αλκοολούχα ποτά διαχωρίζονται στις εξής κατηγορίες: μπύρα(περίπου 5% αλκοόλ), κρασί(περίπου 12-15% αλκοόλ) και αποστάγματα(περίπου 40% αλκοόλ).
Η μέση κατά κεφαλήν κατανάλωση καθαρού αλκοόλ παγκοσμίως για άτομα άνω των 15 ετών είναι περίπου 5,8 λίτρα ανά έτος. Η κατανάλωση αυτή παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις μεταξύ των διαφόρων χωρών. Στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ισπανία η κατ’ άτομο κατανάλωση καθαρού αλκοόλ κυμαίνεται στα 10 λίτρα το χρόνο, ενώ στην Ινδία είναι κάτω από 1 λίτρο. Στην Ελλάδα, η μέση ετήσια κατανάλωση καθαρού αλκοόλ κυμαίνεται στα 7,7 λίτρα.
Το αλκοόλ απορροφάται γρήγορα και πλήρως από το στομάχι και το έντερο. Η κατανάλωση αλκοόλ με άδειο στομάχι και η παρουσία ανθρακικού(διοξειδίο του άνθρακα) αυξάνουν την απορρόφηση, ενώ η κατανάλωση κατά τη διάρκεια ή μετά από γεύμα μειώνει το ρυθμό απορρόφησης.
Η είσοδος του αλκοόλ στην κυκλοφορία του αίματος ξεκινά 10 λεπτά μετά την κατανάλωσή του και φτάνει στη μέγιστη τιμή σε 40-75 λεπτά. Το αλκοόλ παραμένει στην κυκλοφορία του αίματος μέχρι το ήπαρ(συκώτι) να το διασπάσει. Ο ρυθμός με τον οποίο το ήπαρ έχει τη δυνατότητα να διασπά το αλκοόλ είναι περιορισμένος(περίπου 1 ποτό την ώρα) και πέραν αυτού τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα συνεχώς αυξάνουν, με τοξικές συνέπειες.
Πότε η κατανάλωση του έχει οφέλη για την υγεία μας;
Είναι πολλές οι ευεργετικές επιδράσεις του αλκοόλ στο ανθρώπινο σώμα, σύμφωνα με την υπάρχουσα βιβλιογραφία, μεταξύ των οποίων:
- καλύτερο λιπιδαιμικό προφίλ
- χαμηλότερη αρτηριακή πίεση
- λιγότερο οξειδωτικό στρες
- αυξημένη ινσουλινοευαισθησία
- μειωμένη φλεγμονή
- καλύτερη ενδοθηλιακή λειτουργία
- ευχάριστη διάθεση, λιγότερο στρες, ενίσχυση της όρεξης, κοινωνικότητα, αίσθηση ευεξίας
Τα παραπάνω οφέλη, μειώνουν τον κίνδυνο για διάφορα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά, ο σακχαρώδης διαβήτης και το μεταβολικό σύνδρομο, όμως προϋποθέτουν τα ακόλουθα βήματα στην κατανάλωση αλκοόλ:
Μέτρο: σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις, η ποσότητα αλκοόλ που συστήνεται είναι 1 ποτό ημερησίως για τις γυναίκες και 2 για τους άντρες. Ως 1 ποτό ορίζεται 1 ποτήρι κρασί(150 ml), 1 μπουκάλι/κουτάκι μπύρα(330 ml) ή 1 δόση αποστάγματος(45 ml).
Συχνότητα: Η κατανάλωση, στους άντρες, της παραπάνω ποσότητας σε καθημερινή βάση έχει καλύτερη συσχέτιση με τα παραπάνω οφέλη υγείας, ανεξάρτητα από το είδος του ποτού.
Ποιότητα: Το κόκκινο κρασί θεωρείται το πιο ευεργετικό μεταξύ των αλκοολούχων ποτών, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε πολυφαινόλες(ισχυρές αντιοξειδωτικές ουσίες). Πλέον φαίνεται ότι το ίδιο το αλκοόλ είναι εκείνο που ασκεί την κύρια προστατευτική δράση, ανεξάρτητα από το είδος του ποτού στο οποίο περιέχεται. Ορισμένες μπύρες περιέχουν άλλα αντιοξειδωτικά σε μικρότερες ποσότητες από ότι οι πολυφαινόλες στο κόκκινο κρασί, οι οποίες όμως απορροφώνται σε μεγαλύτερο βαθμό, προσφέροντας σημαντικό όφελος.
Τρόπος κατανάλωσης: η κατανάλωση αλκοόλ μαζί με το φαγητό φαίνεται να αποφέρει μεγαλύτερα οφέλη.
Πότε είναι βλαπτικό για την υγεία μας;
Στον αντίποδα, υπάρχει και η αρνητική του επίδραση στην υγεία μας. Όταν δεν τηρούνται όσα αναφέραμε πριν, το αλκοόλ μπορεί να γίνει εχθρός της υγείας μας, γιατί η υπερκατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε σειρά δυσάρεστων συνεπειών οι οποίες είναι:
Παχυσαρκία: το αλκοόλ έχει σχεδόν τις ίδιες θερμίδες με το λίπος και η αυξημένη κατανάλωσή του εκτοπίζει άλλα θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή μας. Η κατανάλωση του συχνά συνοδεύεται με άλλες θερμιδογόνες τροφές(πατατάκια, ξηρούς καρπούς, μεζέδες) που επίσης οδηγούν σε αύξηση βάρους.
Υπέρταση: άτομα με χρόνια υπέρταση και μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ(πάνω από 3 ποτά τη μέρα) εμφανίζουν μείωση της δραστικότητας των αντιυπερτασικών φαρμάκων και μπορεί να οδηγηθούν ακόμα και σε εγκεφαλικό.
Στομαχικά προβλήματα: το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση γαστρίτιδας και πεπτικού έλκους.
Ηπατικά προβλήματα: το συκώτι είναι το πρώτο όργανο που προσβάλλεται από την κατάχρηση του αλκοόλ.
Καρκίνος: το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών μορφών καρκίνου(στόματος, φάρυγγα, λάρυγγα, οισοφάγου, ήπατος, παγκρέατος, μαστού).
Ψυχοκοινωνικά προβλήματα: το αλκοόλ επιδρά αρνητικά στην κοινωνικότητα και στην ψυχολογία και οδηγεί στην εκδήλωση βίας, στην αύξηση της εγκληματικότητας, σε οικογενειακά προβλήματα, κοινωνικό αποκλεισμό και στην μείωση της παραγωγικότητας στην εργασία.
Εθισμός: ο εθισμός στο αλκοόλ είναι αντίστοιχος αυτού των ναρκωτικών και αποτελεί χρόνιο και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Εκτός από τον αλκοολισμό, ένα όλο και συχνότερο φαινόμενο ειδικά στους νέους είναι η μεμονωμένη κατάχρηση αλκοόλ. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να μην υπάρχει εξάρτηση, όμως το άτομο καταφεύγει σε συχνή και αυξημένη κατανάλωση(πάνω από 5 ποτά σε ένα βράδυ).
Τροχαία ατυχήματα: το αλκοόλ μειώνει τα αντανακλαστικά και ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αύξηση του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων τις νυχτερινές και πρώτες πρωινές ώρες.
Θάνατος: σύμφωνα με το τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το αλκοόλ προκαλεί 1,8 εκατομμύρια θανάτους το χρόνο.
Όλα όσα αναφέρουμε παραπάνω έχουν να κάνουν με περιπτώσεις κατάχρησης, αφού η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ προσφέρει σημαντικά οφέλη στην υγεία. Αν και δεν υπάρχει σαφής ορισμός της, κατάχρηση μπορεί να θεωρηθεί κάθε κατανάλωση που υπερβαίνει τις συστάσεις. Τα οφέλη που επιφέρει η κατανάλωση σύμφωνα με τις συστάσεις δεν λειτουργεί αθροιστικά, δηλαδή ενώ 1-2 ποτά τη μέρα έχουν ευεργετικές ιδιότητες, πάνω από 2 ποτά(όλα σε 1 βράδυ) αναιρούν κάθε όφελος.