Κάππαρη, το «θαύμα» της Ελληνικής γης
Η κάππαρη ήταν από την αρχαιότητα, από τα δημοφιλέστερα και πιο αγαπημένα φυτά. Στην αρχαία Ελλάδα την κατανάλωναν ως ορεκτικό, αλλά ταυτόχρονα την χρησιμοποιούσαν και ως φάρμακο εξαιτίας των ιδιοτήτων της. Η επίσημη ονομασία της είναι Capparis Spinosa και πρόκειται για έναν υπέροχο μικρό θάμνο τα μπουμπούκια και τα φύλλα(καππαρόφυλλα) του οποίου καταναλώνονται με διάφορους τρόπους. Η κάππαρη έχει φανατικούς φίλους και την χρησιμοποιούν συνέχεια στην ζωή τους μέσα στα διάφορα ορεκτικά και φαγητά, απολαμβάνοντας την γεύση και την πλούσια θεραπευτική της ιδιότητα. Φυτρώνει σε πετρώδη, παραθαλάσσια ακαλλιέργητα μέρη και σε βράχους που συγκρατούν υγρασία. Τα πολλά είδη και οι ποικιλίες της είναι εξαπλωμένες σε όλο σχεδόν τον κόσμο, από το Αφγανιστάν και τη Βόρεια Ινδία μέχρι τη Νοτιοδυτική Μεσόγειο και την Αμερική.
Στα τέλη της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού, η κάππαρη κάνει την εμφάνισή της σε όλα τα ελληνικά νησιά, αλλά συναντάται κατά κύριο λόγο στα διάσπαρτα, ξερά νησιά των Κυκλάδων. Μπορεί κανείς να τις δει παντού να ξεφυτρώνουν μέσα από βράχους και τοίχους. Μετά τη συλλογή της, τη στεγνώνουν στις χαμηλές σκεπές παλιών σπιτιών στα νησιά.
Αποτελεί μία από τις γαστριμαργικές απολαύσεις της Μεσογείου, που συναντάται από την Τουρκία μέχρι την Ισπανία και καταναλώνεται με μεγάλη ευχαρίστηση σε όλες τις χώρες που βρίσκονται στον ενδιάμεσο χώρο. Η ελληνική κάππαρη είναι σχεδόν πάντα αυτή που μεγαλώνει αυτοφυώς στη φύση, ενώ οι ποικιλίες που προέρχονται από άλλες περιοχές της Μεσογείου, δηλαδή την Ισπανία, τη νότια Γαλλία και την Τουρκία, είναι κατά κανόνα προϊόν καλλιέργειας. Όποια και αν είναι η προέλευση της, δεν καταναλώνεται ποτέ νωπή.
Η πικάντικη, αψιά(λόγω του σιναπέλαιου που απελευθερώνεται από τους ιστούς της) και υπέροχα πικρή γεύση της, αναδεικνύεται μόνο αφού γίνει τουρσί, γιατί μόνο κάτω από την επίδραση της άρμης σχηματίζεται το καπρικό οξύ, που της δίνει τη χαρακτηριστική της γεύση.
Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην οποία η διατήρηση της, εξασφαλίζεται με διαφορετικό τρόπο, μέσω του στεγνώματός της στον ήλιο μέχρι να σκληρύνει τελείως και να αποκτήσει ένα ελαφρώς ξανθό χρώμα. Η κάππαρη που έχει υποστεί τέτοια επεξεργασία αποτελεί σπεσιαλιτέ της Σαντορίνης. Όταν πρόκειται να καταναλωθεί, τη μουσκεύουν και τη συνδυάζουν κατά κανόνα με μια σάλτσα ντομάτας, ως συνοδευτικό της φάβας. Η κάππαρη συλλέγεται σε διάφορα στάδια της ανάπτυξής της. Το πλέον αγαπητό τμήμα του φυτού είναι τα μπουμπούκια, τα οποία πρέπει να συλλεχθούν πριν αρχίσουν να ανοίγουν. Η εργασία που απαιτείται είναι κοπιαστική, αφού η συγκομιδή πρέπει να γίνει με γρήγορους ρυθμούς, συνήθως κατά τη διάρκεια της ημέρας την εποχή της ανθοφορίας, γιατί τα μπουμπούκια ανθίζουν γρήγορα.
Πως την τρώμε
Η κάππαρη και τα καππαρόφυλλα τρώγονται αφού πρώτα έχουν γίνει τουρσί(μια επεξεργασία που γίνεται με αλάτι κυρίως) και χρησιμοποιούνται σε πολλές συνταγές, κυρίως μέσα σε σαλάτες και κρύα ορεκτικά πιάτα. Θεωρείται ορεκτικό και διουρητικό βότανο. Με την κάππαρη αρωματίζεται το λάδι, ξίδι ή βούτυρο, προστίθεται σε τυριά, γαρνιτούρες ή γίνονται τουρσιά και πίκλες. Οι Έλληνες χρησιμοποιούμε την κάππαρη για να γαρνίρουμε σαλάτες, από μια κλασική χωριάτικη μέχρι κρητικούς ντάκους. Η μεγαλύτερη ποικιλία εδεσμάτων που περιλαμβάνουν κάππαρη συναντάται αναμφίβολα στις Κυκλάδες. Οι μικροί καρποί μαγειρεύονται με ψάρι και κυρίως παστό μπακαλιάρο, φτιάχνονται ακόμα με κροκέτες, χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα στη μελιτζανοσαλάτα, ενώ είναι δυνατόν να τους βράσουν για να τους σερβίρουν συνήθως με φάβα, φαγητό που αποτελεί τοπική σπεσιαλιτέ της Σαντορίνης.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Οι θεραπευτικές της ιδιότητες είναι πολλές και πολύ σημαντικές για τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα μπουμπούκια και η ρίζα της είναι διουρητικά, απολυμαντικά των νεφρών, τονωτικά, αντιαρτηριοσκληρωτικά, εμμηναγωγά και αφροδισιακά. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Έλληνας γιατρός Διοσκουρίδης χρησιμοποιούσε τα φύλλα και τη ρίζα της για την καταπολέμηση των οιδημάτων. Ο φλοιός της ρίζας της χρησιμοποιείται στη θεραπεία διαφόρων παθήσεων όπως αρθρίτιδες, ρευματισμοί, πονόδοντοι και σε παθήσεις του δέρματος. Στη φαρμακευτική χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις αδυναμίας, ως διεγερτικό της κυκλοφορίας και των αναπνευστικών λειτουργιών. Συνιστάται στις έγκυες πριν από τον τοκετό για να προκαλέσει συσπάσεις στη μήτρα. Σταματά τη διάρροια και τους σπασμούς στο στομάχι και το έντερο, ενώ. Τέλος, χρησιμοποιείται στα τσιμπήματα από σφήκες και στα δαγκώματα φιδιών.
Διατροφική αξία
Η θερμιδική της αξία είναι ελάχιστη, 8 kcal, ανά τέσσερις κουταλιές της σούπας, γι’ αυτό και αποτελεί υπέροχη τροφή για όσους θέλουν να χάσουν ή να διατηρήσουν το βάρος τους. Παρόλα αυτά, διαθέτει πληθώρα αντιοξειδωτικών και βιταμινών πολύ ωφέλιμων για την υγεία μας, όπως:
● Πρωτεϊνες(2 γρ. ανά κουταλιά της σούπας)
● Βιταμίνες Α, Ε, C, K, νιασίνη, ριβοφλαβίνη και φολικό οξύ
● Ασβέστιο, μαγγάνιο, σίδηρο, μαγνήσιο, και χαλκό
● Λιπαρά οξέα, κατά κύριο λόγο λινολεϊκό οξύ
● Φλαβονοειδή
● Νάτριο *προσοχή σε αυτό το στοιχείο γιατί είναι και το μοναδικό της μειονέκτημα. Λόγω της επεξεργασίας της με αλάτι περιέχει μεγάλη ποσότητα νατρίου, το οποίο δεν χρειάζεται το σώμα μας. Γι’ αυτό και καλό είναι να την ξαλμυρίζουμε καλά πριν την καταναλώσουμε.