Τι είναι τα Φυτοοιστρογόνα, βοηθούν στην εμμηνόπαυση;
Τα φυτοοιστρογόνα ή αλλιώς «διατροφικά οιστρογόνα» είναι μία ξεχωριστή ομάδα φυσικών μη στεροειδικών φυτικών συστατικών.
Λόγω της ομοιότητάς που παρουσιάζουν δομικά με την οιστραδιόλη, εμφανίζουν οιστρογονικές αλλά και μη οιστρογονικές ιδιότητες.
Η ομοιότητά τους αυτή με τα οιστρογόνα, τους επιτρέπει να λειτουργούν σαν αυτά. Το όνομά τους προκύπτει από τις λέξεις φυτό και οίστρος(είναι η περίοδος γονιμότητας για τα θηλυκά θηλαστικά) γεγονός που μας προ ιδεάζει για τη δράση τους. Αποτελούν μέλος μιας μεγάλης ομάδας φαινολικών αντιοξειδωτικών στοιχείων, γνωστών ως φλαβονοειδή και δύο από τους βασικότερους εκπροσώπους αυτής της τάξης είναι τα κουμεστάνια και οι ισοφλαβόνες.
Οι ισοφλαβόνες έχουν μελετηθεί περισσότερο σε ερευνητικό επίπεδο και τις συναντάμε σε υψηλή περιεκτικότητα στη σόγια και το κόκκινο τριφύλλι. Υπάρχουν πολλά και αντιφατικά αποτελέσματα κατά καιρούς δημοσιεύματα για την επίδραση των ισοφλαβονών σε πολλά όργανα που ρυθμίζονται από τα οιστρογόνα και καταδεικνύουν τόσο ωφέλιμες όσο και αρνητικές επιδράσεις τους στην υγεία μας.
Ως φυτοοιστρογόνα έχουν αναγνωριστεί και τα λιγνάνια, παρά το γεγονός ότι δεν ανήκουν στα φλαβονοειδή. Τα φυτοοιστρογόνα δεν μπορούν να θεωρηθούν ως θρεπτικά συστατικά, γιατί η έλλειψή τους δεν προκαλεί συγκεκριμένα συμπτώματα έλλειψης ούτε είναι απαραίτητα για τη διεξαγωγή των φυσιολογικών λειτουργιών του σώματος.
Έχουν δράση παρόμοια με τα οιστρογόνα σε χαμηλές δόσεις, αλλά δρουν ως ανταγωνιστές τους όταν προσληφθούν σε μεγαλύτερες ποσότητες.
Τα οιστρογόνα ενεργοποιούν συγκεκριμένες πρωτεΐνες, οι οποίες ονομάζονται οιστρογονικοί υποδοχείς. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η εκλεκτική δράση ορισμένων φυτοοιστρογόνων που ονομάζονται Εκλεκτικοί Τροποποιητές Οιστρογονικών Υποδοχέων (SERMs). Αυτά φαίνονται να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις και οι εφιδρώσεις, ενώ παράλληλα προστατεύουν την υγεία των οστών. Η εκλεκτική τους δράση δείχνει ότι δεν επηρεάζουν τους ευαίσθητους ιστούς του μαστού και της μήτρας.
Σαν συστατικά ήταν ήδη γνωστά από το 1926, με άγνοια της επίδρασης που μπορεί να είχε η κατανάλωσή τους. Το 1940, παρατηρήθηκε για πρώτη φορά ότι το πράσινο μέρος του κόκκινου τριφυλλιού είχε ευεργετική επίδραση στη γονιμότητα των προβάτων που το κατανάλωναν.
Ολοένα και αυξανόμενα είναι τα επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν την προστατευτική τους δράση ενάντια σε πολλές παθήσεις όπως είναι ο καρκίνος του προστάτη, του μαστού, του παχέος εντέρου και άλλοι τύποι καρκίνου, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, διαταραχές της εγκεφαλικής λειτουργίας, τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης και η οστεοπόρωση.
Πηγές φυτοοιστρογόνων
Τα τρόφιμα με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε φυτοοιστρογόνα είναι οι ξηροί καρποί και τα διάφορα έλαια, τα προϊόντα σόγιας, τα δημητριακά και τα σιτηρά, τα όσπρια, τα προϊόντα κρέατος, τα λαχανικά, τα φρούτα, καθώς και διάφορα αλκοολούχα και μη ποτά. Το λινέλαιο, καθώς και άλλα έλαια βρίσκονται μεταξύ των τροφών με την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε φυτοοιστρογόνα, ακολουθούμενα από τα φασόλια σόγιας και το τόφου.
Η υψηλότερη περιεκτικότητα σε φυτοοιστρογόνα βρίσκεται στα φασόλια σόγιας και στα προϊόντα τους (πχ, τόφου), ακολουθούν τα όσπρια, ενώ τα λιγνάνια αποτελούν κύρια πηγή φυτοοιστρογόνων στους ξηρούς καρπούς και τα έλαια (λιναρόσπορος), ενώ βρίσκονται επίσης στα όσπρια, τα φρούτα και τα λαχανικά.
Η περιεκτικότητα των διαφόρων τροφών σε φυτοοιστρογόνα ποικίλλει σημαντικά ακόμη και μεταξύ των τροφίμων της ίδιας κατηγορίας (πχ, ροφήματα σόφιας, τόφου) και εξαρτάται από τις διαδικασίες επεξεργασίας και παραγωγής των τροφών.
Φυτοοιστρογόνα στην εμμηνόπαυση
Στην εμμηνόπαυση το σώμα της γυναίκας σταματά να παράγει οιστρογόνα. Τα φυτοοιστρογόνα μπορούν να αντικαταστήσουν σε ένα σημαντικό βαθμό τη λειτουργία των φυσικών οιστρογόνων του σώματος, με αποτέλεσμα να μπορούν να ανακουφίσουν από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Κατανάλωση 50-75mg φυτοοιστρογόνων ημερησίως μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μετρίαση των εξάψεων. Όσον αφορά στην υγεία των οστών, φαίνεται ότι η κατανάλωση φυτοοιστρογόνων μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της οστικής μάζας.
Φυτοοιστρογόνα και υγεία
Επιστημονικές μελέτες έχουν αναδείξει την αξία των φυτοοιστρογόνων και στην πρόληψη από την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων. Φαίνεται ότι η κατανάλωση συγκεκριμένης ποσότητας τόφου την ημέρα (τυρί από γάλα σόγιας), μπορεί να οδηγήσει σε ρύθμιση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα. Επιπλέον αρκετές έρευνες δείχνουν ότι τα φυτοοιστρογόνα έχουν αντικαρκινική δράση.
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει προστατευτική δράση ενάντια στην εμφάνιση καρκίνου του μαστού, ωστόσο τα δεδομένα δεν είναι ακόμη ισχυρά ώστε να διεξαχθούν συγκεκριμένα και ασφαλή συμπεράσματα.
Τα σκευάσματα με φυτοοιστρογόνα χρησιμοποιούνται εναλλακτικά της θεραπείας ορμονικής αποκατάστασης στην περίοδο της εμμηνόπαυσης, και κυκλοφορούν με τη μορφή συμπληρωμάτων διατροφής. Πρέπει να αναφέρουμε ότι τα συγκεκριμένα αλλά και οποιαδήποτε συμπληρώματα διατροφής πρέπει να λαμβάνονται έπειτα από την εισήγηση του γιατρού και του διατροφολόγου, ενώ θα πρέπει να έχουν προηγηθεί ορμονολογικές εργαστηριακές εξετάσεις.